اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های جو

اثر متقابل ژنوتیپ × محیط برای دانشمندان علوم ژنتیک، اصلاح‌نباتات و اصلاح‌دام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد.آگاهی از اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط به اصلاح‌گران نبات موجب افزایش دقت ارزیابی ژنوتیپ ها در محیط های مختلف می گردد. بررسی حاضر بر روی 20 رقم ولاین پیشرفتة جو بهارة معمولی( به همراه ارقام خرم و ماهور به عنوان شاهد) به مدت 3 سال در ایستگاه‌های گچساران، مغان، گنبد و لرستان در قالب طرح بلوک‌های تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. هر ژنوتیپ در هر کرت در 6 خط به طول 03/7 متر و 5/17 سانتی متر فاصله ردیف از همدیگر توسط دستگاه بذرکار غلات کشت گردید. یادداشت‌برداری از صفات مهم زراعی و مورفوفیزیولوژیکی در طول فصل رشد انجام و تجزیه مرکب برای سال‌ها و مناطق بر روی عملکرد دانه انجام گردید. تجزیه پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ ها به روش های پارامتری و چند متغیره انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب سال‌ها و مناطق مختلف به روش مدل های خطی کلی GLM و مدل های مختلط برای عملکرد دانه نشان داد که تمام اثرات از جمله اثر محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در سطح احتمال کمتر از 1% معنی‌دارند. دامنه عملکرد دانه از 536/3 تن در هکتار برای ژنوتیپ 7 تا 148/4 تن در هکتار برای ژنوتیپ شماره 3 به ترتیب با مزیت نسبی 6/87% و 6/102% نسبت به متوسط ارقام شاهد ماهور و خرم در نوسان بود. بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های جو به روش پارامتری نشان داد که ژنوتیپ‌های 17 و 9 از جمله ژنوتیپ‌های پایدار بودند. نتایج تجزیه تحلیل به روش رگرسیون مکانی (SREG- GGE) و مدل اثرات افزایشی و ضرب پذیر(AMMI) نشان داد که دو روش مورد نظر به ترتیب 7/47% و 6/85% از تنوع را توجیه کردند که شاید بر اساس نتایج این مطالعه روش امی از کارآیی بالایی برخوردار بودند. نتایج تحلیل گرافیکی روش GGE نشان داد که محیط های مختلف و ژنوتیپ های جو به ترتیب در 3 و 4 گروه طبقه بندی شدند که به نوعی روایت از اثر متقابل ژنوتیپ* محیط نسبی داشت (در یکی از گروه های حاوی برخی ژنوتیپ ها، هیچ محیطی وجود نداشت). رتبه بندی ژنوتیپ های جو به روش رگرسیون مکانی نشان داد ژنوتیپ های 1، 18 و 3 از جمله ژنوتیپ های پایدار و با عملکرد دانه بالا بودند.